Het is de afronding van een bijzonder verhaal. Het is het nakomen van een belofte. Want wat de belofte ook is, en wat er in de tussentijd ook maar veranderd is, hoe lang je er uiteindelijk ook over doet: je komt je beloftes altijd na.  

Het resultaat is een prachtig groot doek met 3 generaties Jinek. De achtergrond is mijn interpretatie/bewerking van een schilderij gemaakt door Eva’s moeder, en wat tevens de schutbladen van Eva’s boek ‘Droom Groot’ zijn. De woorden Droom Groot zijn uiteraard van Eva. Haar boek. Haar droom. Haar verhalen van krachtige vrouwen die niet alleen dromen maar deze ook waarmaken. Pax en Salo zijn de derde generatie. Pax heeft de namen geschreven en letterlijk bijgedragen.  

INTERVIEW VOOR EVA’S NIEUWSBRIEF

Eva weet stukjes van mijn verhaal, stukjes van mijn droom en dat haar boek hier invloed op had, maar ze wil meer weten. Ze vraagt me of ze me mag interviewen voor haar nieuwsbrief. Tuurlijk, mag dat! Ik voel me vereerd.
Als je me kent dan weet je dat ik een open boek ben. En bij deze warme, lieve vrouw was dit niet anders. Ze heeft mijn verhaal, en dit verhaal, prachtig opgeschreven. Ik ben er heel trots op. 

EVA: Meer dan twee jaar geleden kreeg ik via Instagram een berichtje van Lisette. Ik ken haar niet, maar ze schrijft me dat ze mijn boek heeft gelezen, dat ze geraakt is door het verhaal van Roxeanne Hazes en of ze daar een stukje van mag posten. Natuurlijk, antwoord ik haar, het meevoelen en het delen, daar gaat het om, ik ben alleen maar blij dat ze dat wil. Een paar maanden later komt Lisette weer op de lijn. Ze heeft besloten om haar leven radicaal om te gooien. Om een sprong in het diepe te wagen, om te doen wat ze altijd al wilde. De verhalen in het boek hebben haar zo geïnspireerd, ze gaven haar ‘het laatste zetje dat ik nodig had’. Ze leert zichzelf aan om te werken met textiel en ze hoopt uiteindelijk haar baan op te kunnen zeggen om verder te gaan als kunstenaar. Ze schrijft me dit want ze oefent op een doek met de woorden ‘Droom Groot’. Het doek is een combinatie van een schilderij van mijn moeder (dat in het boek zit), de titel van het boek en de naam van mijn zoon, omdat ik het boek aan hem heb opgedragen, kortom: ‘drie generaties in één doek.’ Lisette stuurt nog een foto van het doek mee en bezweert me dat dit de oefenfase is, dat ze alleen maar vlieguren maakt, maar dat ik het mag hebben als het klaar is.

Afgelopen woensdag heb ik Lisette voor het eerst ontmoet. Twee-en-een-half jaar na ons eerste contact komt ze bij mij thuis om koffie te drinken en een sneetje fruitslof te eten, maar vooral omdat ze iets voor mij heeft gemaakt. Het oefendoek van weleer heeft ze ‘in de laatste fase om zeep geholpen’, net als het doek daarna – die vond ze ook niet goed genoeg – en nu heeft ze iets nieuws. In de tussenliggende jaren heeft Lisette meegedaan aan ‘De Nieuwe Vermeer’, een tv-programma voor kunstenaars, en geëxposeerd in het Mauritshuis in Den Haag. Haar baan in het onderwijs heeft ze vaarwel gezegd, haar grote droom om als zelfstandig kunstenaar te werken, is werkelijkheid geworden. Inmiddels heb ik mijn tweede baby Salo gekregen en – toeval bestaat niet – Droom Groot 2 rolt op dit moment van de pers.

Het doek dat Lisette komt brengen is bijna even groot als zijzelf: een frêle vrouwtje met genoeg energie voor drie volwassen mannen. Je moet weten: Lisette wil niets krijgen voor dit doek, ook niet als ik aandring om ten minste de materialen, de lijst en het vervoer te betalen. Ze zegt: ‘ik heb je dit beloofd, en ik houd me altijd aan mijn belofte.’ Ook al is het allang geen oefendoek meer, ook al heeft ze er meer dan zestig uur werk in zitten. Pas als ik het uitpak in mijn eigen woonkamer, zie ik haar kunstwerk voor het eerst in z’n volle omvang: het is fantastisch. En ik kan het niet los zien van wat Lisette mij heeft verteld: dat ze haar leven heeft omgegooid. Ik wil daar alles van weten. Lisette is bereid me daarover te vertellen, en van haar mag ik dit verhaal met jullie delen.

Lisette: Toen ik je een paar jaar geleden voor het eerst schreef, zat ik echt op een tweesprong in mijn leven. Ga ik door met mijn werk in het onderwijs, of gooi ik de handdoek in de ring en ga ik fulltime als kunstenaar verder? Ik heb hartstikke ADHD dus als ik iets doe, stort ik me daar echt volledig in. Als ik zou blijven werken voor een werkgever, dan zou mijn loyaliteit altijd daar liggen, die zou altijd voorrang krijgen. Ik wist dat als ik echt iets van mijn creatieve werk wilde maken, dan moest ik daar helemaal voor gaan. Uiteindelijk heb ik dat risico genomen. Jouw boek heeft mij het laatste zetje gegeven, met het idee van: soms moet je dingen gewoon doen, soms moet je dingen gewoon durven.

Toen je mij schreef was je net begonnen om te leren hoe je met textiel je eigen ontwerpen kunt maken. Hoe kwam je daarbij?

Dat ik creatief werk wil maken, dat weet ik al twintig jaar. Alleen had ik nooit dé manier, het juiste medium gevonden dat echt bij mij past. Ik heb altijd met garen gewerkt, dingen gebreid en gehaakt, maar daar kon ik mezelf niet in uitdrukken. Ik wilde dingen ontwerpen. Twee jaar geleden stuitte ik toevallig op een youtube filmpje van iemand die bezig was met een textiel kunstwerk, die garen aan het scheren was. Niet eens het tuften dus, maar alleen het laatste deel, het scheren dus. Ik dacht meteen: ik weet niet wát die vrouw aan het doen is, maar wat het ook is, dát wil ik ook. Misschien is dit wel in een fabriek, misschien is dit wel in een ander land, maar al moet ik verhuizen om in die fabriek dít te kunnen doen, dan ga ik. Mijn maag draaide zelfs om, ik werd er missellijk van, zo sterk was het gevoel. Ik wist het zeker: ik heb eindelijk mijn medium gevonden. Ik ben 45 jaar oud, maar ik heb het gevonden.

Wat een sensatie! En toen? Hoe begin je in godsnaam?

Ik ging helemaal uitpluizen wat tuften is, hoe het werkt, en wat je ervoor nodig hebt. In die tijd kon je nog geen tufting machine in Nederland kopen, dus heb ik er een in China besteld. Het apparaat kostte 1500 euro en ik wist niet eens zeker of ik het leuk zou vinden, maar ik heb het toch gekocht. Terwijl ik op die machine zat te wachten, heb ik bedacht hoe ik dit allemaal ging aanpakken. Hoeveel doeken zou ik kunnen maken, of ik ze eventueel zou kunnen verkopen, of ik ervan zou kunnen leven. Zo zeker was ik dat ik dit wilde.

Hoe was het allereerste moment dat je het ook daadwerkelijk ging proberen, hoe voelde dat?

Oh dat was helemaal te gek! Er ging van alles en nog wat mis want ik had natuurlijk geen idee hoe het moest, ik knalde dwars door het doek heen, en de machine is een paar keer kapot gegaan, maar dat is allemaal trial and error en dat hoort erbij. Ik vond het echt geweldig, en toen wist ik helemaal zeker: dit is mijn ding. Toen ben ik eindeloos gaan oefenen op techniek. En alles verdween direct weer in de kliko.

Je hebt 20 jaar gezocht naar je medium, en al die tijd deed je iets anders dan waar je hart vol van liep. Was je niet heel erg gefrustreerd?

Nee want ik heb altijd met heel veel liefde in het onderwijs gewerkt. Alleen daar ga ik wel stuk, omdat ik me binnen de organisatie niet staande kan houden. Ik heb neurodivergente hersens, zo heet dat als je ADHD hebt, en dan denk je ook anders. Maar dat wordt niet geaccepteerd binnen grote organisaties, dus kreeg ik daar altijd problemen mee. Ik heb het al die jaren enorm naar mijn zin gehad voor de klas en met leerlingen. Ik durf ook van mezelf te zeggen dat ik een van de beste docenten was. Ik was mega streng – bij mij in de klas wordt er niet gescholden, geen mobiele telefoons, niks van dat alles – maar de leerlingen liepen met me weg want ze wisten dat ik voor ze door het vuur ging, dat ik alles voor ze zou doen. En dat het ook fijn is als iemand je houvast geeft, en structuur. Maar in het onderwijs draait het niet om leerlingen, of de kwaliteit van het onderwijs. Het draait om geld. En dus bleef ik vechten tegen iets waar ik nooit van kon winnen: de organisatie wint namelijk altijd. En ik kan mijn mond niet houden als ik zie dat iets niet klopt, of als ik onrechtvaardigheid zie. Daarom heb ik drie keer in mijn leven een burn-out gehad, omdat ik alleen maar bleef strijden en los van hoeveel energie je ook hebt, dat zuigt je uiteindelijk helemaal leeg.

Drie keer een burn-out, wat heftig. Hoe lang was je ziek?

In 2008 heb ik een burn-out gehad, en toen kreeg ik ook de diagnose ADHD. Ik was 30. Daarna belandde ik in een hele ernstige depressie. Ik heb toen wel echt hand in hand gelopen met de dood.

Ik was begin dertig en iedereen om me heen was bezig met trouwen en kinderen krijgen, en ik moest aan de antidepressiva. Ik weet nog precies wanneer ik begon: op 6 september 2010, op mijn 33^e verjaardag. Op 6 oktober 2010 pleegde Antonie Kamerling zelfmoord en ik weet nog dat ik toen helemaal begreep dat hij dat had gedaan. Depressief zijn is zo heftig, zo zwart. Ik zeg altijd: als ik dood ga, ga ik niet naar de hel. Daar ben ik namelijk al geweest. Maar ik ben daar ook uit gekomen.

Hoe heb je dat gedaan?

Ik heb ontslag genomen. Ik dacht ik moet weg uit het onderwijs, ik moet iets creatiefs gaan doen, dus ik stopte en gaf al mijn rechten op, ook mijn recht op een uitkering. Ik besloot om voor mezelf te beginnen. Ik recyclede dingen: van oude dekentjes maakte ik tassen, laptophoezen, telefoonhoezen, alles. Maar daar lag mijn hart niet, het was een uitvlucht. Het ging steeds slechter met me, ik werd steeds ongelukkiger. Uiteindelijk werd ik depressief, en heb ik er ook een schuld van 30.000 euro aan overgehouden.

Bovenop je depressie.

Ja, daar bovenop, maar daar koos ik bewust voor. Bij de bank had ik een krediet aangevraagd om mijn bedrijfje op te zetten, maar dat geld heb ik uiteindelijk allemaal gebruikt om van te leven en om therapie van te betalen. In Nederland kun je namelijk antidepressiva voorgeschreven krijgen door je huisarts, zonder dat je daar verder een behandeling bij krijgt, maar dat vind ik niet ok. Ik wilde er echt begeleiding bij, dus betaalde ik zelf voor een psychiater, maar ook voor andere therapieën: voor een haptonoom, voor speciale drankjes bij de apotheek om op gewicht te blijven want ik was zo ontzettend mager. Als ik té mager zou worden, moest ik andere medicijnen slikken en ik wilde niet helemaal opnieuw beginnen. Ik wist dat ik schulden aan het maken was maar het kon me niks schelen. Ik dacht alleen maar: ik moet beter worden, ik moet hier uit zien te komen. Mijn gezondheid ging voor. Dat heb ik anderhalf jaar gedaan, en toen het beter met me ging, heb ik de antidepressiva weer kunnen afbouwen.

Toen heb ik definitief de stekker uit mijn bedrijf getrokken en ben ik gaan poetsen. Eerst een halve dag in de week, toen twee halve dagen en zo bouwde ik het op. Op het laatst zes dagen per week. Ik heb twee HBO diploma’s op zak en ik maakte dertien wc’s schoon, maar ik dacht: geld is geld. En poetsen, dat kan ik gewoon. Later nam ik er een baan bij, bij PostNL. Daar ging ik ’s ochtends om zes uur post sorteren, en in de middag maakte ik schoon bij mensen thuis. Dit heb ik net zo lang gedaan totdat ik mijn schulden kon afbetalen.

Hoe lang heb je daarover gedaan?

5 jaar heeft het me gekost. Toen heb ik mijn schuld afbetaald en intussen had ik ook gespaard zodat ik uiteindelijk een eigen huis kon kopen, dat was ook heel belangrijk voor mij. Ik ging nooit uit, of naar de kroeg, of op vakantie. Ik werkte gewoon altijd.

Voelde je jezelf in die tijd sterker worden, dat je herstelde?

Achteraf gezien kan ik alleen maar heel trots zijn op mezelf en op wat ik heb gedaan. Maar op het moment dat je erin zit… dan ben je alleen maar aan het overleven. En ik ben nog steeds alleen, ik denk dat dat ook met die periode te maken heeft.

Juist in de tijd dat je op zoek bent naar een partner, naar een man, was ik daar helemaal niet mee bezig. Ik was alleen maar aan het werk, en ik wilde niet eens met iemand daten. Ergens schaamde ik me ook voor alles. Dat ik twee diploma’s had maar alleen maar aan het poetsen was, dat ik helemaal geen geld had. Ik ben niet iemand die een ander voor haar laat betalen, maar ik had zelf geen geld om uit eten te gaan of zo. Dus deed ik dat maar niet.

Lisette, zo streng voor jezelf.

Ik weet niet of dat strengheid is… Ik ben heel onafhankelijk en ik wil niet afhankelijk zijn van een ander. Ik laat niet voor me betalen. Dat doe ik zelf wel.

Het klinkt alsof je dit allemaal zelf hebt opgelost.

Nou ja, wel met therapeuten natuurlijk. Het is heel heftig geweest. Maar het heeft me ook veel geleerd. Ik had tot dan toe altijd voor anderen geleefd en gewerkt, en toen moest ik mezelf op de eerste plek zetten. Voor mezelf zorgen. Dat heb ik toen geleerd, en daarom ben ik hier nog.

Daarna ben je weer in het onderwijs gegaan, maar uiteindelijk ben je daar weer mee gestopt, onlangs nog. Nu omdat je hebt ontdekt wat je echt wilt, en om je droom om kunstenaar te zijn waar te maken. Ook al is dit iets wat je al heel lang graag wil, het lijkt me ook heel onzeker en spannend. Hoe voel je je nu?

Ik ben nog nooit zo gelukkig geweest.

Ik had een heel mooi inkomen, want als docent verdien je echt heel goed en ik had ook drie maanden per jaar vakantie. Nu werk ik zeven dagen per week, van ’s ochtends zeven uur tot half twaalf in de nacht. Ik verdien nog niet eens de helft van wat ik verdiende, maar ik doe het met zoveel liefde. Echt. En het geeft me heel veel plezier.

Twee weken geleden heb ik mijn auto ingeruild. Ik had een Suzuki van tien jaar oud, en die heb ik ingeruild voor een 25 jaar oude auto. Ik moest namelijk een auto hebben die groot genoeg is om mijn werk te vervoeren, en die heb ik gevonden, maar goed, wel een hele oude dus. Toen ik daarstraks hier naartoe reed dacht ik bij mezelf: toch fijn dat ik nog steeds een abonnement heb op de ANWB, voor als ik zo meteen stil kom te staan langs de snelweg haha. En dat maakt me allemaal niets uit. Ik voel me net de koningin in die oude bak, want ik doe echt wat ik wil. Ik ben gelukkiger dan ooit.